دیابت، این مهمان ناخوانده و خاموش، امروزه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر کرده است. اما این بیماری دقیقاً چیست و چرا باید نگرانش باشیم؟ در این مطلب قصد داریم با هم پرده از اسرار بیماری دیابت برداریم و ببینیم چگونه می‌توانیم با آگاهی بیشتر، از سلامتی خود محافظت کنیم.
دیابت چیست؟
تصور کنید بدن شما یک خانه بزرگ و قند (گلوکز) سوخت اصلی برای روشن نگه داشتن چراغ‌ها و فعالیت بخش‌های مختلف آن است. برای اینکه این سوخت وارد سلول‌ها شود، به یک “کلید” به‌نام انسولین نیاز داریم. انسولین توسط لوزالمعده (پانکراس) تولید می‌شود.
دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که یا بدن شما به اندازه کافی این کلید (انسولین) را نسازد، یا کلیدها به‌درستی کار نکنند و نتوانند قند را وارد سلول‌ها کنند. نتیجه؟ سطح قند در خون بالا می‌رود و مثل یک مهمان ناخوانده و مزاحم، به‌مرور زمان به ارگان‌های حیاتی بدن آسیب می‌رساند؛ از قلب و رگ‌ها گرفته تا چشم‌ها، کلیه‌ها، اعصاب و حتی دندان‌ها، همه در معرض خطر قرار می‌گیرند.
زنگ هشدارهای دیابت:
این بیماری همیشه با علائم واضح شروع نمی‌شود، اما بعضی از نشانه‌ها ممکن است زنگ خطر باشند. برخی از این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
تشنگی بی‌اندازه و خشکی دهان: انگار هر چقدر آب می‌نوشید، باز هم تشنه هستید.
تکرر ادرار، خصوصاً شب‌ها: بیشتر از حد معمول به دستشویی می‌روید.
گرسنگی شدید: با وجود غذا خوردن، باز هم احساس سیری نمی‌کنید.
کاهش وزن بی‌دلیل: بدون تلاش خاصی، وزن کم می‌کنید.
خستگی مفرط: انرژی همیشگی‌تان را ندارید و مدام احساس خستگی می‌کنید.
تاری دید: بینایی‌تان واضح نیست.
کندی بهبود زخم‌ها: زخم‌ها یا بریدگی‌ها دیر خوب می‌شوند.
عفونت‌های مکرر: به‌خصوص عفونت‌های پوستی یا قارچی
اگر هریک از این علائم را تجربه می‌کنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام ممکن است مسیر زندگی شما را تغییر دهد.
بررسی انواع دیابت:
دیابت نوع ۱:
این نوع از بیماری، یک بیماری خودایمنی است؛ یعنی سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به سلول‌هایی در لوزالمعده که انسولین تولید می‌کنند، حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود و افراد مبتلا به آن ناچار هستند برای زنده ماندن، انسولین تزریق کنند. این نوع حدود ۵ تا ۱۰ درصد از موارد دیابت را شامل می‌شود.
دیابت نوع ۲
شایع‌ترین نوع (حدود ۹۰ درصد) است. در این حالت، بدن انسولین تولید می‌کند، اما سلول‌ها به آن مقاومت نشان می‌دهند؛ یعنی کلید وجود دارد، اما در قفل نمی‌چرخد. با گذشت زمان، لوزالمعده خسته می‌شود و دیگر نمی‌تواند برای غلبه بر این مقاومت، انسولین کافی تولید کند. این نوع بیشتر در بزرگ‌سالان دیده می‌شود و اغلب با سبک زندگی (چاقی، کم‌تحرکی) و سابقه خانوادگی مرتبط است.
دیابت بارداری
از انواع دیابت است که در دوران بارداری در خانم هایی که قبلاً سابقه ابتلا به هیچ نوعی نداشته‌اند، بروز می‌کند. هورمون‌های بارداری می‌توانند عملکرد انسولین را مختل کنند. هرچند معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، اما این خانم ها در آینده بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
عوامل خطر بیماری دیابت چیست؟
– سابقه خانوادگی
اگر در خانواده‌تان فردی به آن مبتلاست، شما هم در معرض خطر بیشتری قرار دارید.
– اضافه‌وزن و چاقی
وزن اضافی، به‌خصوص در ناحیه شکم، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به‌شدت افزایش می‌دهد.
– کم‌تحرکی
فعالیت بدنی کم، بدن را در برابر انسولین مقاوم می‌کند.
– سن بیشتر از ۴۵ سال
هرچند دیابت در سنین کمتر هم دیده می‌شود، اما با افزایش سن، خطر ابتلا به آن افزایش می‌یابد.
– فشارخون بالا و کلسترول بالا
– سابقه دیابت بارداری یا زایمان نوزاد با وزن زیاد
– سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
در بروز دیابت نوع ۱، عوامل ژنتیکی و برخی عوامل محیطی (مانند ویروس‌ها) نقش دارند.
عوارض دیابت
اگر کنترل نشود، می‌تواند عوارض جدی و گاه جبران‌ناپذیری به بار آورد.
– مشکلات قلبی-عروقی
افزایش خطر حمله قلبی و سکته مغزی
– مشکلات کلیوی (نفروپاتی دیابتی)
آسیب به کلیه‌ها که ممکن است به نارسایی کلیه و نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه منجر شود.
– مشکلات چشمی (رتینوپاتی دیابتی)
آسیب به رگ‌های خونی چشم که ممکن است باعث تاری دید و حتی نابینایی شود.
– آسیب عصبی (نوروپاتی دیابتی)
بی‌حسی، گزگز، درد و ضعف، به‌خصوص در دست و پاها. این عارضه می‌تواند به زخم‌های مزمن پا و حتی قطع عضو منجر شود.
تشخیص دیابت
تشخیص این بیماری بسیار ساده است و با آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
قند خون ناشتا (FBS)
اگر بیشتر از 126 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، فرد مبتلا است.
آزمایش هموگلوبین A1C
میانگین قند خون 2 تا 3 ماه اخیر را نشان می‌دهد. بیشتر از 5/6% نشان‌دهنده دیابت است.
تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)
قند خون 2 ساعت پس از نوشیدن مایع قندی اندازه‌گیری می‌شود. بیشتر از 200 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یعنی دیابت.
قند خون تصادفی
اگر با علائم مراجعه کنید و قند خونتان در هر زمان بیشتر از 200 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد.
مدیریت و درمان
خوشبختانه، دیابت یک بیماری قابل کنترل است. با تشخیص و مدیریت صحیح می‌توانید زندگی سالم و پرباری داشته باشید.
– تغییر سبک زندگی
این اصلی‌ترین گام است.
– تغذیه سالم
رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب. خداحافظی با قندهای ساده و چربی‌های ناسالم
– فعالیت بدنی منظم:
حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط در هفته (مثل پیاده‌روی سریع)
– کنترل وزن
رسیدن به وزن ایدئال و حفظ آن
– ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
دارودرمانی
برای دیابت نوع ۱: تزریق انسولین ضروری است.
برای دیابت نوع ۲: ممکن است مصرف داروهای خوراکی (مثل متفورمین، امپاگلیفلوزین و لیناگلیپتین)، داروهای تزریقی مثل تیرزپاتاید (اسپارتینا) و در موارد پیشرفته تزریق انسولین نیاز باشد.
پیشگیری:
پیشگیری از دیابت نوع ۲ کاملاً ممکن است. با این اقدامات ساده، می‌توانید خطر ابتلا را به‌شدت کاهش دهید:
– حفظ وزن سالم
– فعالیت فیزیکی منظم
– رژیم غذایی سالم و سرشار از فیبر
– محدود کردن مصرف قندهای ساده و مصنوعی
– ترک سیگار
سخن پایانی
دیابت یک چالش است، نه پایان راه. با آگاهی از این بیماری و تعهد به مدیریت صحیح، می‌توانید از بروز عوارض جدی جلوگیری کنید و کیفیت زندگی خود را به‌طور چشمگیری بهبود بخشید.
اگر نگران علائم خود هستید یا سابقه‌ای از این بیماری در خانواده‌تان دارید، لحظه‌ای درنگ نکنید. با پزشک خود مشورت کنید. تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع، هدیه‌ای ارزشمند برای سلامتی شماست.