در دنیای امروز که چاقی و اضافه‌وزن به معضلی جهانی تبدیل شده است، روش‌های مختلفی برای کاهش وزن معرفی می‌شوند. یکی از این روش‌ها که اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کرده، مصرف آمپول لاغری مانجارو است. در این مقاله قصد داریم به‌طور جامع و با دیدگاهی علمی و دقیق به بررسی این دارو، عملکرد، فواید و عوارض احتمالی آن بپردازیم تا تصویر کاملی از این درمان نوین به شما ارائه دهیم.
آمپول مانجارو چیست؟
مانجارو که گاهی با نام مونجارو نیز شناخته می‌شود، نام تجاری داروی تیرزپاتاید است که توسط شرکت داروسازی Eli Lilly تولید شده است. تیرزپاتاید در سال 2022 توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان دیابت نوع 2 تأیید شد و بعداً در سال 2023 مجوز استفاده برای مدیریت و کاهش وزن را دریافت کرد.
تیرزپاتاید اولین دارو با مکانیسم عمل دوگانه است که هم‌زمان بر گیرنده‌های دو هورمون مهم در سیستم گوارشی به نام‌های GLP-1 (پپتید شبه گلوکاگون-1) و GIP (پلی پپتید انسولینوتروپیک وابسته به گلوکز) اثر می‌گذارد. این دارو به‌صورت تزریق زیرجلدی و هفته‌ای یک بار تجویز می‌شود و با تقلید عملکرد هورمون‌های طبیعی بدن، احساس سیری را افزایش و موجب کاهش اشتها می‌دهد.
مکانیسم عملکرد مانجارو در بدن
برای درک بهتر نحوه عملکرد داروی مانجارو، باید با مکانیسم اثر آن آشنا شویم. این دارو با تأثیر بر گیرنده‌های GLP-1 وGIP، چندین اثر مهم در بدن ایجاد می‌کند.
تأثیر بر مرکز گرسنگی و سیری
مانجارو با اثرگذاری بر مرکز کنترل اشتها در هیپوتالاموس مغز، احساس سیری را افزایش می‌دهد که باعث می‌شود فرد کالری کمتری مصرف کند و در نتیجه وزن کاهش یابد.
تأخیر در تخلیه معده
یکی دیگر از اثرات مهم مانجارو، کاهش سرعت تخلیه معده است. این یعنی غذا مدت‌زمان بیشتری در معده باقی می‌ماند و احساس سیری طولانی‌تر خواهد بود. این اثر نه‌تنها به کاهش وزن کمک می‌کند، بلکه در کنترل قند خون پس از غذا نیز مؤثر است.
بهبود حساسیت به انسولین
مانجارو با افزایش حساسیت سلول‌های بدن به انسولین، به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند. همچنین، این دارو ترشح انسولین وابسته به گلوکز را تحریک می‌کند و ترشح نابجای گلوکاگون را مهار می‌کند. این اثرات به‌خصوص برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند، بسیار ارزشمند است.
فواید داروی مانجارو
داروی مانجارو مزایای متعددی دارد که باعث محبوبیت آن شده است. برخی از مهم‌ترین فواید این دارو عبارت‌اند از:
کاهش وزن قابل توجه
مطالعات بالینی مانند SURMOUNT-1 نشان داده‌اند افراد مصرف‌کننده تیرزپاتاید به‌طور متوسط می‌توانند حدود 15 تا 21 درصد از وزن اولیه خود را، بسته به دوز دریافتی تیرزپاتاید، در طول 72 هفته کاهش دهند. البته باید توجه داشت که این میزان در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل متعددی مانند سبک زندگی، رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی بستگی دارد.
کنترل بهتر قند خون
مانجارو در اصل برای درمان دیابت نوع 2 تأیید شده است. این دارو می‌تواند سطح HbA1c (شاخص کنترل قند خون در طولانی‌مدت) را تا 4/2 درصد کاهش دهد که بهبود قابل توجهی محسوب می‌شود ونیاز به مصرف داروهای دیگر دیابت را کاهش می‌دهد.
کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی
کاهش وزن و بهبود کنترل قند خون که با مصرف تیرزپاتاید ایجاد می‌شود، می‌تواند به کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند این دارو فشارخون و سطح چربی‌های خون را نیز بهبود می‌بخشد. بااین‌حال، مطالعات بلندمدت برای تأیید اثرات محافظتی قلبی-عروقی هنوز درحال انجام است.
بهبود کیفیت زندگی
کاهش وزن ناشی از مصرف تیرزپاتاید می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی، افزایش اعتماد‌به‌نفس و کاهش مشکلات روانی مرتبط با چاقی، مانند افسردگی و اضطراب، منجر شود. همچنین به بهبود عملکرد مفاصل و کاهش درد در افراد مبتلا به مشکلات مفصلی کمک می‌کند.
عوارض آمپول مانجارو
داروی مانجارو مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی دارد، اما همه افراد این عوارض را تجربه نمی‌کنند. آگاهی از عوارض داروی مانجارو برای تصمیم‌گیری آگاهانه ضروری است.
عوارض گوارشی
شایع‌ترین عوارض جانبی مانجارو شامل مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست است. این عوارض معمولاً در ابتدای درمان و هنگام افزایش دوز بروز پیدا می‌کنند و با ادامه مصرف دارو و تطبیق بدن با آن کاهش می‌یابند. برای کاهش این عوارض، پزشکان معمولاً درمان را با دوز کم شروع می‌کنند و به‌تدریج افزایش می‌دهند. همچنین، نوشیدن آب کافی، کاهش مصرف الکل، مصرف غذاهای زودهضم به‌جای غذاهای چرب و پرادویه و مصرف وعده‌های غذایی کم‌حجم به کاهش عوارض کمک می‌کند.
افت قند خون
توصیه می‌شود در افراد مبتلا به دیابت، در صورت مصرف داروهایی از دسته سولفونیل‌اوره‌ها (مانند گلی‌بنکلامید یا گلیکلازید) یا انسولین با پزشک مشورت شود، زیرا ممکن است داروها نیاز به تنظیم دوز داشته باشند.
چه زمانی باید پیش از مصرف مانجارو با پزشک مشورت کرد؟
– مشکلات شدید در هضم غذا یا باقی ماندن غذا در معده برای مدت طولانی‌تر از حد طبیعی (از جمله گاستروپارزی شدید)
– سابقه پانکراتیت (التهاب لوزالمعده که ممکن است باعث درد شدید و مداوم در شکم و پشت شود.)
– مشکلات چشمی (رتینوپاتی دیابتی یا ادم ماکولا)
بازگشت وزن پس از قطع دارو
داروهایی مانند تیرزپاتاید برای مصرف طولانی‌مدت طراحی شده‌اند و اثر کاهش وزن خود را در تمام مدتی که فرد در حال مصرف دارو است، حفظ می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند بدون استراتژی مناسب پس از قطع دارو، بسیاری از افراد بخش قابل توجهی از وزن کاسته‌شده را مجدداً به‌دست می‌آورند. بنابراین، داشتن برنامه بلندمدت برای مدیریت وزن ضروری است.
چه کسانی می‌توانند از تیرزپاتاید استفاده کنند؟
تیرزپاتاید معمولاً برای افراد زیر تجویز می‌شود:
افراد کاندید درمان
– در کنار رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2
– در کنار رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی در افراد دچار چاقی (BMI برابر یا بیشتر از 30 کیلوگرم بر مترمربع) یا اضافه‌وزن (BMI برابر یا بیشتر از 27 کیلوگرم بر مترمربع) به‌همراه حداقل یک بیماری مرتبط با اضافه‌وزن مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، فشارخون بالا، اختلالات چربی خون، دیابت نوع 2 یا آپنه خواب
– آپنه انسدادی حین خواب متوسط تا شدید در افراد مبتلا به چاقی
موارد منع مصرف مونجارو
تیرزپاتاید در موارد زیر نباید استفاده شود:
– سابقه حساسیت شدید به تیرزپاتاید یا هریک از اجزای فرمولاسیون دارو
– سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید (MTC)
– ابتلا به سندرم نئوپلازی متعدد اندوکرین نوع 2 (MEN2)
نحوه مصرف و دوز مناسب تیرزپاتاید
مانجارو به‌صورت زیرجلدی و یک بار در هفته تزریق می‌شود. تزریق معمولاً در ناحیه شکم، ران یا بازو انجام می‌شود.
درمان معمولاً با دوز کم (2.5 میلی‌گرم هفتگی) شروع می‌شود و پس از چهار هفته، دوز به 5 میلی‌گرم یک بار در هفته افزایش می‌یابد. درصورت نیاز، پزشک ممکن است با فواصل چهار هفته‌ای دوز را به 7.5، 10، 12.5 یا 15 میلی‌گرم یک بار در هفته افزایش دهد. این افزایش تدریجی دوز به کاهش عوارض جانبی گوارشی کمک می‌کند.
مقایسه تیرزپاتاید با سایر داروهای کاهش وزن
امروزه چندین داروی تزریقی برای کاهش وزن در دسترس هستند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تیرزپاتاید و سماگلوتاید اشاره کرد. جدول زیر مقایسه‌ای میان این دو دارو ارائه می‌دهد:
| تیرزپاتاید | سماگلوتاید | نام دارو |
| آگونیست دوگانه GLP-1/GIP | آگونیست GLP-1 | مکانیسم عمل |
| هفتگی | هفتگی | تناوب تزریق |
| تا 4/2 درصد | تا 2/2 درصد | میزان کاهش HbA1c |
| 15 تا 25 درصد | 15 تا 20 درصد | متوسط کاهش وزن |
| بله (2022) | بله (2017) | تأییدیه FDA برای دیابت |
| بله (2023) | بله (2021) | تأییدیه FDA برای کاهش وزن |
| تهوع، استفراغ، اسهال | تهوع، استفراغ، اسهال | شایع‌ترین عوارض جانبی |
مسائل مالی و دسترسی
یکی از چالش‌های مهم در مصرف مانجارو، هزینه زیاد آن است. در بسیاری از کشورها، این دارو تحت پوشش بیمه نیست یا پوشش محدودی دارد. این موضوع دسترسی بسیاری از افراد نیازمند به این درمان را محدود کرده است.
درحال‌حاضر در ایران به‌تازگی تیرزپاتاید با نام تجاری اسپارتینا توسط شرکت سیناژن تولید شده است. اسپارتینا تحت نظارت‌های سختگیرانه سازمان غذا و دارو تولید و استانداردهای نگهداری و زنجیره سرد آن رعایت می‌شود. همچنین به دلیل تولید داخلی، دسترسی به آن در مقایسه با داروهای وارداتی مانند مانجارو آسان‌تر است.
سخن پایانی
داروی تیرزپاتاید پیشرفت قابل توجهی در درمان چاقی و دیابت نوع 2 محسوب می‌شود. این دارو با اثربخشی بالا در کاهش وزن و بهبود کنترل قند خون، می‌تواند برای بسیاری از افراد گزینه مناسبی باشد. بااین‌حال، این دارو نیز مانند هر داروی دیگری، ملاحظات خاص خود را دارد و انتخاب آن باید با در نظر گرفتن وضعیت بالینی هر فرد و زیر نظر پزشک متخصص صورت گیرد.
نکته مهم این است که تیرزپاتاید جایگزین سبک زندگی سالم شامل تغذیه مناسب و فعالیت بدنی منظم نیست، بلکه مکمل آن‌‌هاست. بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شود که این دارو همراه با تغییرات سبک زندگی مصرف شود. همچنین، برنامه‌ریزی برای مدیریت وزن پس از قطع دارو نیز بسیار مهم است.
اسپارتینا برند داخلی داروی تیرزپاتاید است که به‌علت دسترسی بیشتر و راحت‌تر به آن، جایگزین مناسبی برای مانجارو محسوب می‌شود.