در سال‌های اخیر، داروی اوزمپیک به یکی از پرطرفدارترین داروهای کاهش وزن در سراسر جهان تبدیل شده است. این دارو که ابتدا برای درمان دیابت نوع 2 تأیید شد، به دلیل اثرات چشمگیر آن در کاهش وزن، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. در این مقاله به بررسی دقیق داروی اوزمپیک، مکانیسم اثر، میزان اثربخشی، عوارض جانبی و نحوه مصرف آن می‌پردازیم.

اوزمپیک چیست؟

اوزمپیک (Ozempic)  نام تجاری داروی سماگلوتاید (Semaglutide) است که توسط شرکت داروسازی نوونوردیسک (Novo Nordisk) تولید می‌شود. این دارو در سال 2017 توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان دیابت نوع 2 تأیید شد. به دلیل تأثیر قابل‌توجه آن در کاهش وزن، سماگلوتاید با نام تجاری وگووی (Wegovy)  در سال 2021 به‌طور اختصاصی برای درمان چاقی تأیید شد.

سماگلوتاید از دسته داروهای آگونیست انتخابی گیرنده GLP-1 (پپتید شبه گلوکاگون-1) است که از هورمون‌های طبیعی روده که پس از غذا خوردن ترشح می‌شوند، تقلید می‌کند و به کنترل قند خون و اشتها کمک می‌کند.

مکانیسم اثر سماگلوتاید

سماگلوتاید از طریق چندین مکانیسم مختلف باعث کنترل قند خون و کاهش وزن می‌شود:

– کاهش اشتها

با تأثیر مستقیم بر مراکز گرسنگی در مغز، اشتها را کاهش می‌دهد.

– کند کردن تخلیه معده

با کاهش سرعت تخلیه معده، احساس سیری ایجاد می‌کند.

– بهبود کنترل قند خون

با بهبود ترشح انسولین و کاهش تولید گلوکز کبدی، به کنترل قند خون کمک می‌کند.

میزان اثربخشی اوزمپیک در کاهش وزن

مطالعات بالینی نشان داده‌اند که مصرف سماگلوتاید (آمپول اوزمپیک) منجر به کاهش وزن قابل‌توجهی می‌شود:

در یکی از مطالعاتی که بر روی افراد غیردیابتی دچار چاقی یا اضافه وزن انجام شد، شرکت‌کنندگانی که سماگلوتاید دریافت کردند، 15 تا 20 درصد وزن اولیه خود را پس از ۶۸ هفته از دست دادند، در حالی که گروه دارونما تنها حدود 4/2 % کاهش وزن داشتند.نکته مهم این است که اثربخشی سماگلوتاید در کاهش وزن زمانی بیشتر است که همراه با رژیم غذایی کم‌کالری و فعالیت فیزیکی منظم استفاده شود.

تفاوت اوزمپیک و وگووی

هر دو داروی اوزمپیک و وگووی حاوی ماده مؤثر سماگلوتاید هستند، اما تفاوت‌هایی دارند:

اندیکاسیون (موارد مصرف)

اوزمپیک صرفاً برای درمان دیابت نوع ۲ (و کاهش خطرحوادث قلبی-عروقی و تشدید بیماری کلیوی) تأیید شده، در حالی که وگووی برای کاهش و مدیریت وزن در افراد دچار چاقی یا دارای اضافه وزن (به همراه حداقل یک بیماری مرتبط با اضافه‌وزن) تأیید شده است.

دوز دارو

وگووی با دوزهای تاحدی متفاوت از اوزمپیک عرضه می‌شود.

نحوه مصرف اوزمپیک

اوزمپیک به صورت تزریق زیرجلدی و هفتگی استفاده می‌شود. این دارو در دنیا برای درمان دیابت نوع 2  به‌صورت قلم‌های آماده تزریق با قابلیت رساندن دوزهای 25/0 میلی‌گرم، 5/0 میلی‌گرم، 1 میلی‌گرم و 2 میلی‌گرم عرضه می‌شود.

داروی وگووی به‌منظور کاهش و مدیریت وزن به‌صورت زیرجلدی و هفتگی استفاده‌ می‌شود و در دنیا با قابلیت رساندن دوزهای 25/0 میلی‌گرم، 5/0 میلی‌گرم، 1 میلی‌گرم، 7/1 میلی‌گرم و 4/2 میلی‌گرم عرضه می‌شود.

روش استفاده

شروع تدریجی

درمان معمولاً با دوز 25/0 میلی‌گرم هفتگی شروع می‌شود و به مدت 4 هفته ادامه می‌یابد.

افزایش دوز

پس از 4 هفته، دوز به 5/0 میلی‌گرم هفتگی افزایش می‌یابد. به‌منظور کاهش وزن، پزشک با فواصل 4 هفته‌ای دوز را به‌تدریج به 4/2 میلی‌گرم در هفته افزایش می‌دهد.

محل تزریق

تزریق می‌تواند در شکم، ران یا بازو انجام شود. توصیه می‌شود هر بار تزریق را در بخش متفاوتی از نواحی ذکر شده انجام دهید.

زمان تزریق

توصیه می‌شود تزریق در یک روز ثابت از هفته انجام شود. می‌توانید تزریق را در هر زمانی از روز، بدون توجه به وعده‌های غذایی انجام دهید.

عوارض جانبی

مانند هر داروی دیگری، سماگلوتاید ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. شایع‌ترین عوارض آن عبارت‌اند از:

عوارض شایع

– مشکلات گوارشی: تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست، درد شکم

– سردرد

– خستگی

در صورت بروز هر یک از علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:

– درد شدید و مداوم شکم

– استفراغ مداوم

– علائم حساسیت شدید (کهیر، مشکل تنفسی، تورم صورت، لب، زبان یا گلو)

– تغییرات در بینایی

– علائم افت قند خون (سردرد، گیجی، عرق سرد، رنگ‌پریدگی، ضعف)

موارد منع مصرف

 سماگلوتاید (آمپول اوزمپیک) در شرایط زیر نباید استفاده شود:

– حساسیت به سماگلوتاید یا هر یک از اجزای دارو

– سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان مدولاری تیروئید یا ابتلا به سندرم نئوپلازی متعدد اندوکرین نوع 2 (MEN2)

در صورت داشتن شرایط زیر، پیش از مصرف این دارو با پزشک مشورت شود:

– افراد با سابقه بیماری کلیوی

– افراد مبتلا به رتینوپاتی دیابتی

– سابقه پانکراتیت (التهاب پانکراس)

چه کسانی کاندیدای مناسب برای مصرف اوزمپیک هستند؟

سماگلوتاید در موارد زیر ممکن است تجویز شود:

– افراد مبتلا به دیابت نوع 2: به‌عنوان بخشی از درمان برای کنترل قند خون

– افراد با BMI برابر یا بیشتر از 30 (چاقی)

– افراد با BMI برابر یا بیشتر از 27 همراه با حداقل یک بیماری مرتبط با چاقی (فشار خون بالا، دیابت نوع 2، اختلالات چربی خون)

– افرادی که با رژیم غذایی و ورزش به تنهایی موفق به کاهش وزن نشده‌اند

دسترسی به داروی اوزمپیک در ایران

در راستای دسترسی به اوزمپیک در ایران نگرانی‌هایی وجود دارد:

در ایران داروی اوزمپیک در بیشتر مواقع در داروخانه‌ها موجود نیست. همچنین با توجه به کمبود دارو، برخی افراد ممکن است به سمت بازار غیررسمی یا خرید اینترنتی روی آورند که بسیار خطرناک است، زیرا احتمال تقلبی بودن و عدم رعایت شرایط نگهداری صحیح دارو بالاست و احتمال عدم پوشش بیمه‌ای نیز وجود دارد.

نکات مهم قبل از استفاده از سماگلوتاید

اگر به استفاده از سماگلوتاید فکر می‌کنید، موارد زیر را در نظر داشته باشید:

مشورت با پزشک

استفاده از سماگلوتاید باید حتماً تحت نظر پزشک انجام شود. پزشک با بررسی سوابق پزشکی، وضعیت سلامتی فعلی و داروهای مصرفی شما، مناسب‌ترین گزینه را پیشنهاد می‌دهد.

تعهد بلندمدت

این دارو باید به‌عنوان بخشی از یک برنامه جامع کاهش وزن شامل رژیم غذایی کم ‌کالری و فعالیت فیزیکی منظم استفاده شود. همچنین، برای حفظ نتایج، ممکن است به استفاده طولانی‌مدت نیاز باشد.

پرهیز از خرید غیرقانونی

به دلیل محبوبیت این دارو، بازار سیاه و فروش محصولات تقلبی نیز گسترش یافته است که مصرف این محصولات ممکن است بسیار خطرناک باشد.

تجربیات مصرف‌کنندگان سماگلوتاید

تجربیات مصرف‌کنندگان سماگلوتاید متفاوت است، اما اکثر افرادی که این دارو را برای کاهش وزن استفاده کرده‌اند، نتایج مثبتی گزارش کرده‌اند:

– اکثر مصرف‌کنندگان، کاهش قابل توجه اشتها و نیاز به غذا خوردن را گزارش می‌کنند.

– در صورت پاسخ به درمان، معمولاً افراد از هفته 12 به بعد کاهش وزن قابل توجهی (حداقل 5%) را با این دارو تجربه می‌کنند.

– مشکلات گوارشی، به ویژه تهوع، شایع‌ترین عارضه جانبی گزارش شده است که معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

سؤالات متداول درباره آمپول اوزمپیک

آیا داروی اوزمپیک برای همه افراد مناسب است؟

خیر، داروی اوزمپیک تنها تا دوز 2 میلی‌گرم را فراهم می‌کند و برای دریافت دوزهای بالاتر که برای کاهش وزن مورد نیاز است باید از وگووی استفاده شود. همچنین، این دارو برای افراد با شرایط خاصی مثل سابقه فردی یا خانوادگی سرطان مدولاری تیروئید یا ابتلا به سندرم نئوپلازی متعدد اندوکرین نوع 2 (MEN2) مناسب نیست.

آیا مصرف اوزمپیک باعث کاهش وزن دائمی می‌شود؟

بدون تغییرات پایدار در سبک زندگی، وزن از دست رفته پس از قطع دارو معمولاً بازمی‌گردد. سماگلوتاید باید در کنار سبک زندگی سالم شامل رژیم غذایی کم کالری و افزایش فعالیت بدنی مصرف شود.

چقدر طول می‌کشد تا نتایج مصرف اوزمپیک مشاهده شود؟

اثرات کاهش اشتها معمولاً در هفته‌های اول قابل مشاهده است، اما کاهش وزن قابل توجه معمولاً از هفته 12 به بعد شروع می‌شود.

آیا می‌توان داروی اوزمپیک را بدون نسخه پزشک تهیه کرد؟

خیر، داروی اوزمپیک فقط با نسخه پزشک قابل تهیه است. محصولاتی که بدون نسخه فروخته می‌شوند، ممکن است تقلبی، غیرمؤثر یا حتی خطرناک باشند.

آیا آمپول اوزمپیک ایرانی وجود دارد؟

خیر، داروی اوزمپیک توسط شرکت نوونوردیسک دانمارک تولید می‌شود. با این حال، داروهای مؤثرتری با مکانیسم اثر دوگانه (اثر هم‌زمان بر گیرنده‌های GLP-1 و GIP) مانند اسپارتینا (حاوی تیرزپاتاید) در ایران تولید می‌شوند.

مقایسه تیرزپاتاید (اسپارتینا) با سماگلوتاید (اوزمپیک)

در حالی که اوزمپیک محبوبیت زیادی پیدا کرده، داروی جدیدتری به نام تیرزپاتاید با نام تجاری مونجارو (Mounjaro)  وارد بازار شده که مزایای قابل توجهی نسبت به سماگلوتاید دارد. در ایران، نسخه داخلی تیرزپاتاید با نام تجاری اسپارتینا توسط شرکت سیناژن تولید می‌شود.

مزایای تیرزپاتاید (اسپارتینا) نسبت به سماگلوتاید (اوزمپیک)

مکانیسم اثر دوگانه: تیرزپاتاید اولین دارو با مکانیسم اثر دوگانه است. یعنی علاوه بر اثر بر گیرنده GLP-1 (مشابه اوزمپیک)، بر گیرنده GIP نیز اثر می‌کند که این مکانیسم دوگانه باعث اثربخشی بیشتر می‌شود.

کاهش وزن بیشتر: مطالعات بالینی نشان داده‌اند که تیرزپاتاید باعث کاهش وزن بیشتری نسبت به سماگلوتاید (اوزمپیک) می‌شود:

در مطالعه  SURPASS-2، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 با مصرف تیرزپاتاید با دوز 15 میلی‌گرم به طور متوسط 2/11 کیلوگرم از وزن اولیه خود را از دست دادند، در حالی که افراد مصرف‌کننده سماگلوتاید، تنها 7/5 کیلوگرم کاهش وزن را تجربه کردند.

در مطالعه  SURMOUNT-1، افراد غیردیابتی دچارچاقی یا اضافه‌وزن، به‌طور متوسط 15% تا 9/20% کاهش وزن را با تیرزپاتاید تجربه کردند.

در مطالعه SURMOUNT-5، افراد دچار چاقی یا اضافه‌وزن، به‌طور متوسط 2/20% کاهش وزن را با مصرف تیرزپاتاید در قیاس با 7/13% کاهش وزن با سماگلوتاید تجربه کردند.

کنترل بهتر قند خون:  تیرزپاتاید کاهش بیشتری را در سطح HbA1c (شاخص کنترل بلندمدت قند خون) نسبت به سماگلوتاید فراهم می‌آورد.

اثر بر متابولیسم چربی‌ها:  تیرزپاتاید اثرات مثبتی بر پروفایل چربی‌های خون مانند کاهش تری‌گلیسیرید و افزایش HDL نشان می‌دهد.

مزایای اسپارتینا

دسترسی آسان‌تر

به دلیل تولید داخل، دسترسی به اسپارتینا راحت‌تر از داروهای وارداتی است و کمتر با مشکل کمبود دارو مواجه می‌شود.

اثربخشی بیشتر

همان‌طور که اشاره شد، تیرزپاتاید (ماده مؤثر اسپارتینا) اثربخشی بیشتری در کاهش وزن نسبت به سماگلوتاید (ماده مؤثر اوزمپیک) دارد.

شرایط نگهداری استاندارد

اسپارتینا تحت نظارت‌های سختگیرانه سازمان غذا و دارو تولید می‌شود و استانداردهای نگهداری و زنجیره سرد در مورد آن رعایت شده است.

دوز و نحوه مصرف

اسپارتینا، مشابه داروهای هم‌خانواده خود، به صورت تزریق زیرجلدی استفاده می‌شود. روش مصرف آن عبارت است از:

شروع تدریجی: معمولاً با دوز 5/2 میلی‌گرم هفتگی برای کاهش عوارض جانبی شروع می‌شود.

افزایش تدریجی دوز: پس از افزایش دوز به 5 میلی‌گرم در هفته، در صورت نیاز و براساس پاسخ به درمان و تحمل دارو، دوز دارو با فواصل 4 هفته‌ای تا دوزهای 5/7 میلی‌گرم، 10 میلی‌گرم، 5/12 میلی‌گرم یا حداکثر 15 میلی‌گرم افزایش می‌یابد.

محل تزریق:  شکم، ران یا بازو.

زمان تزریق:  یک روز ثابت در هفته، بدون توجه به وعده‌های غذایی.

سؤالات متداول

آیا اسپارتینا همان اوزمپیک است؟

خیر، اسپارتینا حاوی تیرزپاتاید است، در حالی که اوزمپیک حاوی سماگلوتاید است. هر دو برای کاهش وزن و کنترل دیابت استفاده می‌شوند، اما تیرزپاتاید اثربخشی بیشتری نشان داده است.

مصرف اسپارتینا برای چه کسانی مناسب است؟

بیماران مبتلا به دیابت نوع 2

افراد با BMI برابر یا بیشتر از 30 (چاقی)

افراد با BMI برابر یا بیشتر از 27 همراه با حداقل یک بیماری مرتبط با چاقی

افراد دچار آپنه انسدادی خواب متوسط تا شدید به‌همراه چاقی

نتیجه‌گیری

داروی اوزمپیک یک داروی مؤثر برای درمان دیابت نوع 2 است که به دلیل تأثیر قابل توجه آن در کاهش وزن، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این دارو با کاهش اشتها، افزایش احساس سیری و کند کردن تخلیه معده، به کاهش وزن کمک می‌کند.

در حال حاضر نسخه ایرانی داروی اوزمپیک وجود ندارد. با این حال، اسپارتینا (تیرزپاتاید ایرانی) گزینه‌ای با اثربخشی بیشتر و دسترسی آسان‌تر برای بیماران ایرانی است.

هر دو دارو باید به عنوان بخشی از یک رویکرد جامع شامل رژیم غذایی متعادل، فعالیت فیزیکی منظم و تغییرات رفتاری استفاده شوند و مصرف آنها باید حتماً تحت نظر پزشک باشد.

در ایران، با توجه به محدودیت دسترسی به داروی اوزمپیک، داروهایی با مکانیسم اثر دوگانه مانند اسپارتینا که در داخل کشور تولید می‌شوند، می‌توانند جایگزین مناسبی برای اوزمپیک به‌همراه اثربخشی بیشتر باشند.